„Gender – trudne równania” to tytuł projektu realizowanego od czerwca  br. przez Dolnośląską Federacje Organizacji Pozarządowych współfinansowanego ze środków budżetu Województwa Dolnośląskiego.  Tytuł projektu nawiązuje do kwestii równości płci w życiu społeczno-zawodowym. Gender czyli płeć społeczno – kulturowa jest zmienna w czasie i przestrzeni, i jako ważny czynnik kształtujący relacje między płciami w społeczeństwie jest przedmiotem sporu ideologicznego. Dzieje się tak, ponieważ gender stoi w opozycji do płci biologicznej, pojmowanej jako coś naturalnego, jasno określonego i trwałego. Płeć kulturowa, jak niektórzy teoretycy i badacze tłumaczą pojęcie angielskie, ma również swoje przełożenie na życie zawodowe, ale i w szerszym kontekście również konsekwencje społeczne, kulturowe i ekonomiczne dla każdej z płci. Gender dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn, ponieważ każda z płci jest kształtowana w społecznie i w kulturowym kontekście, który jest zmienny w czasie i przestrzeni. Gender w przeciwieństwie do płci biologicznej jest konstruowana i podzielana społecznie poprzez kontekst normy kulturowej w danej wspólnocie. Oczywiście obszary tych nierówności są odmienne dla kobiet i dla mężczyzn i wynika to właśnie z samego charakteru zjawiska i zachodzącego procesu społeczno – ekonomicznego w społeczeństwie.

Według Unii Europejskiej, która wprowadziła i wypracowała zasadę gender mainstreaming, jako odpowiedź na zachodzące przemiany ekonomiczne i demograficzne, ważnym jest, aby nie pozostawać ślepym na kwestie płci na rynku pracy, w życiu społecznym, politycznym i zawodowym, zdrowotnym, edukacyjnym. Wypracowana strategia jest konsekwencją zmian historycznych zachodzących od początku XX w. w Europie i świecie zachodnim. Termin gender mainstreaming jest tłumaczony jako „ulepszenie, reorganizacja i ewaluacja procesów politycznych polegających na włączeniu perspektywy równości płci na wszystkich poziomach i etapach podejmowania, realizacji i oceny decyzji politycznych przez wszystkich uczestników życia politycznego zaangażowanych w tworzenie kształtu polityki”. Definicja Rady Europy obejmuje każdy szczebel decyzyjności i odnosi się do władz na poziomie lokalnym, jak i krajowym czy międzynarodowym. Sensem strategii jest promowanie równości płci poprzez procesy polityczne i podejmowane decyzje, które są integralną częścią szerszej strategii politycznej i społecznej Unii Europejskiej i każdego kraju członkowskiego. Oznacza to, że aby stosować i wdrażać strategię opartą na gender mainstreaming potrzebna jest wola i świadomość decydentów politycznych, ale i ekonomicznych graczy sprawujących władze na poszczególnych szczeblach i obszarach w życiu politycznym i społecznym np. pracodawców. Strategia ta jest oparta na założeniu, że każda podjęta decyzja polityczna ma określone konsekwencje dla kobiet, mężczyzn oraz wpływa i kształtuje relacje miedzy płciami w kontekście publicznym i prywatnym. Z biegiem czasu Rada Europy dostrzegła, że równość prawna nie oznacza równości faktycznej, którą można próbować realizować poprzez podejmowanie określonych działań i decyzji i ich ewaluowanie z uwzględnieniem płci swoich obywateli i obywatelek.

Stosowanie tej strategii nie jest możliwe bez udziału władzy lokalnej, samorządowej czy rządu. To jest istota definicji pojęcia, które często bywa mylone z możliwością podejmowania działań społecznych na rzecz równości płci. Gender mainstreaming nie jest najlepszym sposobem na stosowanie działań równościowych w kontekście „miękkim” czy też w sytuacji kiedy chcemy wesprzeć w krótkim czasie określoną grupę odbiorców. W takim wypadku dużo prościej i efektywniej jest stosować działania pozytywne czy tzw. akcje afirmatywne adresowane do kobiet i/lub mężczyzn w danej sytuacji. I takiego typu wsparcie oferuje wiele organizacji pozarządowych w Polsce. Działają one w odpowiedzi na realne i nie mogące zostać odłożone w czasie sytuacje, problemy kobiet i mężczyzn. Działania pozytywne są szybsze i nie wymagają takiego nakładu czasu ani środków jak stosowanie strategii gender mainstreaming, która jest strategia długofalową i opartą na dialogu obywateli, obywatelek z władzą. Jest rzeczą oczywistą, że oba podejścia powinny się uzupełniać – strategia gender mainstreaming stosowana przez władze lokalne i krajowe powinna wspierać i umożliwiać prowadzenie działań pozytywnych w środowisku politycznym i publicznym sprzyjającym stosowaniu zasady równości kobiet i mężczyzn.

Mamy nadzieję, że projekt Gender – trudne równania angażujący przedstawicieli samorządu terytorialnego czy też szerzej administracji oraz pracowników i pracowniczki organizacji pozarządowych przyczyni się do zwiększenia świadomości i wiedzy u decydentów politycznych, a przedstawicieli środowiska pozarządowego zachęci do podejmowania dialogu w tej ważnej kwestii.

W kolejnym artykule zastanowimy się nad konkretnymi narzędziami polityki gender mainstreaming wykorzystywanymi do prowadzenia polityki równościowej i przeciwdziałania dyskryminacji głównie w sferze publicznej i społecznej.

Źródła: najważniejsze dokumenty i publikacje odnoszące się do kwestii związanych
z polityką gender mainstreaming:

• Platforma Działania IV Światowa Konferencja ONZ w Sprawach Kobiet, Pekin 1995 – dokument końcowy konferencji podpisany przez 189 państw, w tym przez Polskę.
• Traktat Amsterdamski Art. 2, 3, 13, 141.
• Komunikat Komisji Europejskiej, 21/02/1996 zawiera pełną definicje i rozumienie gender mainstreaming przez Radę i Parlament Europejski.
• Gender mainstreaming. Jak skutecznie wykorzystywać jego polityczny potencjał?, 2008, Przedstawicielstwo Fundacji Heinricha Bolla w Polsce.
• Krajowy System Monitorowania Równego Traktowania Kobiet i Mężczyzn. Raporty eksperckie, 2006, Warszawa, Wydawnictwo Scholar.
• www.monitoring.rownystatus.gov.pl
• www.rownetraktowanie.gov.pl
• www.bezuprzedzen.org.pl
• www.neww.org.pl
• www.kobieta.gov.pl
• www.przestrzenkobiet.pl

Projekt „Gender – trudne równania” jest realizowany przy wsparciu Finansowym Budżetu Województwa Dolnośląskiego